Con tinh tinh Kanzi là 1 trong 8 con linh trưởng thuộc loài tinh tinh lùn đang được chăm sóc tại trường Đại học bang Georgia (Mỹ), dưới sự quản lý của tiến sĩ Sue Savage-Rumbaugh, một trong những chuyên gia hàng đầu nghiên cứu về hành vi và ngôn ngữ của tinh tinh. Bà tin rằng con tinh tinh 31 tuổi này có niềm đam mê đặc biệt với lửa và một trí thông minh sâu sắc.

Kanzi đang tự mình đi tìm củi khô

Chú tinh tinh này biết cách tự mình kiếm củi trên mặt đất, bẻ nhỏ chúng ra thành từng khúc nhỏ và cẩn thận sắp xếp chúng thành đống. Sau đó, Kanzi còn biết cách sử dụng diêm một cách thành thạo mà không để lửa bén vào tay mình, sau đó tự mình nhóm lửa để nấu đồ ăn.

Bẻ nhỏ những cành củi trước khi sắp xếp thành đống

Mặc dù loài tinh tinh thường sử dụng cành và lá cây như những công cụ để chế biến thức ăn, nhưng chưa từng có con tinh tinh nào có khả năng đặc biệt và biết cách sử dụng lửa để nấu chín thức ăn như Kanzi.

Cẩn thận sắp xếp thành đống củi trước khi nhóm lửa

Tiến sĩ Savage-Rumbaugh cho biết: “Kanzi tạo ra lửa vì nó muốn làm như vậy. Nó đã từng xem những hình ảnh về cách thức con người sử dụng diêm và tạo ra lửa hàng trăm lần để đã có thể học theo”.

“Nó cũng rất cuốn hút với việc đốt lửa trại từ đống củi khô. Ngay từ khi mới 5 tuổi, Kanzi đã biết cách sắp xếp để tạo nên một đống củi hoàn chỉnh”.

Sử dụng diêm một cách thành thạo để không bị bỏng

Sau đó, chú tinh tinh này được dạy cách sử dụng diêm và đã học được một cách nhanh chóng. Thậm chí chú tinh tinh còn sử dụng diêm một cách cẩn thận để không làm bỏng chính mình và giữ cho ngọn lửa được cháy, giống như những điều mà con người vẫn thực hiện.

Sử dụng lửa một cách khéo léo để nấu chính thức ăn

Tận hưởng món ăn sau khi đã nấu chín

“Lửa là một trong những yếu tố quan trọng nhất của quá trình tiến hóa” - Tiến sĩ Savage-Rumbaugh nói - “Khi con người biết cách tạo ra và sử dụng lửa, chúng ta bắt đầu cảm thấy an toàn hơn và sáng tạo nên những cái mới, những nền văn hóa cao cấp hơn”.

Kanzi không chỉ biết cách giữ cho ngọn lửa cháy và nhóm thành một đống lửa, mà chú còn biết cách để nấu chín thức ăn. Chẳng hạn như biết sử dụng một thanh củi dài để xâu thức ăn vào đó và nướng chín trên đống lửa một cách cẩn thận để đảm bảo thức ăn không bị cháy. Thậm chí chú tinh tinh này còn biết cách sử dụng lò nướng để làm bánh mì kẹp thịt.

Để dập  tắt đóm lửa, tiến sĩ Savage-Rumbaugh đưa cho chú một chai nước, lập tức Kanzi biết cách sử dụng nước để đổ lên ngọn lửa và chờ cho ngọn lửa tắt hẳn.

Sử dụng các công cụ nấu ăn một cách thành thục

Các nhà khoa học đánh giá rằng khả năng và trí thông minh của Kanzi vượt xa hơn hẳn những con tinh tinh khác đang được chăm sóc và nghiên cứu.

Bên cạnh khả năng sử dụng lửa và nấu chín thức ăn, Kanzi còn giao tiếp với tiến sĩ Savage-Rumbaugh thông qua một bán phím giấy. Trên đó có vẽ những biểu tượng, mà trong những cuộc nói chuyện, Kanzi sẽ chỉ vào đó, mà mỗi biểu tượng sẽ đại diện cho một từ nhất định.

Hiện chú tinh tinh này đã học để “nói” được  500 từ khác nhau thông qua bàn phím giấy này và có thể hiển được hơn 3 ngàn từ khác nhau.

Chú tinh tinh Kanzi và tiến sĩ Savage-Rumbaugh

Vì sự an toàn, Kanzi chỉ được phép nhóm lửa và nấu thức ăn dưới sự giám sát chặt chẽ. Nhưng sự thông minh của chú tinh tinh này cũng đã gợi lên nhiều câu hỏi thú vị.

Điều gì sẽ xảy ra nếu Kanzi được thả trở lại vào tự nhiên, và những con tinh tinh lùn khác có thể học theo các hành  vi của Kanzi để làm chủ ngọn lửa? Liệu tinh tinh lùn có khả năng làm chủ ngọn lửa giống như tổ tiên chúng ta trước đây?

Tinh tinh lùn hiện là một trong những loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất, với chỉ khoảng 10 ngàn đến 50 ngàn cá thể đang sống trong tự nhiên, tất cả tập trung tại nước công hòa Congo ở châu Phi. Tinh tinh lùn là loài động vật duy nhất có bản đồ ADN giống chúng ta đến 99%.